Rulodan Kodekse Geçiş: Tahta Tabletler ve Parşömen Kodeksler

Antik dönemde yatay rulo en yaygın kitap biçimi olmasına rağmen tahta tabletler ve parşömen kodekslerin kullanıldığı da bilinmektedir. Yazı tableti, 1-10 adet tahta ya da fildişi parçasından oluşan bir yazı tabletidir. Bu tabletler, menteşe ya da toka ile birbirine tutturulmuş ya da kenarlarına açılan deliklerden geçirilen bir iple bağlanıyordu. Tabletin üzerine tebeşir veya mürekkep ile doğrudan yazı yazılabiliyordu. Ancak genellikle tabletin içi hafifçe oyuluyor ve balmumu dolduruluyordu. Böylelikle yazı bu tabakanın üzerine köşeli bir alet yardımıyla yazılıyordu. Bu şekilde tabletler çok yapraklı biçimde de üretilebiliyordu. Roma İmparatorluğu’nun ilk dönemlerinde kitap yapımında parşömenden yararlanma yönteminde bazı gelişmeler yaşanmıştır. Bunun sonucu olarak parşömenden tablette kullanılan biçimde kitap üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu yeni biçime “kodeks” adı verilmiştir. Bu terim, başlarda ciltli takım balmumu kaplı tabletleri ifade etmek için kullanılmaktayken, zamanla tek kenarlarından birbirine tutturulmuş, parşömen, papirüs ve kâğıt gibi bükülgen malzemelerden yapılan kitap biçimleri için de kullanılmaya başlanmıştır (Bloom, 2003, s. 42; Dahl, 1999, s. 17). Gelinen bu süreçle birlikte, kitap biçim değiştirmiş ve zamanla rulo kitap yerini kodeks kitaba bırakmaya başlamıştır.

Parşömen kodeks kitap biçimi, kullanım olarak rulo kitaplara göre daha pratiktir. Kodeks üzerinde aranılan bilgi kolaylıkla bulunabilmektedir. Kodeks kitap biçimi, günümüzde kullanılan kitapla benzerlik göstermektedir (Öcal, 1971, s. 71). Diğer bir deyişle kodeksler günümüz kitabının gerçek anlamdaki atasıdır.