Matbaanın Doğurduğu Sonuçlar

Gutenberg’in matbaasıyla kitapların hızlı biçimde ve çok kopya olarak basılması olanaklı hale gelmiş, basımcılık gelişmiş ve kısa sürede Avrupa’da birçok matbaa kurulmuştur. 1500 yılına kadar geçen yaklaşık 50 yıllık sürede Avrupa’da 300 kentte faaliyet gösteren 1700’den fazla matbaa bulunduğu belirtilmektedir (Johnson, 1973, s. 73). Bu durum, basımcılığın yeni bir iş kolu olarak ortaya çıkıp kısa sürede benimsendiğini göstermesi bakımından önemlidir. Literatürde matbaanın icadı ve basımcılığın getirdiği yeniliklere ve doğurduğu olumlu sonuçlara çeşitli açılardan geniş olarak yer verilmiştir. Bunlar; bilgiyi kayıt altına almanın kolaylaşması, bilgi kaynaklarının kopyalarının kısa sürede ve çok sayıda üretilebilmesi, bilgi kaynaklarının ucuzlaması, okuryazar sayısının artışı ve insanların eğitim düzeyindeki yükselme olarak sıralanabilir (Çakın, 2004, s. 154). Çalışmanın konusu açısından en önemli sonuçlar ise; modern kitabın ortaya çıkarak kısa sürede çok sayıda basılabilmesi ve yaygınlaşmasıdır. Matbaanın icadından önce bütün dünyada toplam 30.000 kadar kitap (el yazması) olduğu tahmin edilmektedir. Bunlar da, manastır ve kiliselerde, özel koleksiyonlarda ulaşılması zor bir durumda bulunuyordu. 1500 yılına gelinceye kadar ise yaklaşık 40.000 orijinal kitap 15.000.000 kopya olarak basılmıştır (Johnson, 1973, s. 73; Barutçugil, 2002, s. 20). 20. yüzyılın başlarında kitap sayısının 5.000.000’u bulduğu ve yalnızca 1982-1986 arası dönemde ise bu sayının 3.935.500 olduğu belirtilmektedir (Labarre, t.y., s. 97). Kitap sayısındaki bu hızlı artış kuşkusuz, insanlığın yazılı birikiminin daha geniş alanlara daha hızlı biçimde aktarılabilmesinin önünü açmıştır.

Matbaanın icadı kütüphaneleri de olumlu etkilemiştir. Basımcılığın gelişmesiyle, kütüphanelerin önemi ve büyüklüğü artmıştır. Kütüphaneler, kısa zamanda, el yazması dönemin en büyük kitap koleksiyonlarında bulunan kaynaklardan daha fazla sayıda kaynağa sahip olmuşlardır. Nitekim 1600 yılında 10.000 cilt kadar kitabı olan Viyana’daki imparatorluk kütüphanesi Hofbibliothek’in kitap sayısı 1680 yılında 80.000’e çıkmıştır. Benzer biçimde, 1786 yılında Berlin Kraliyet Kütüphanesi’nde 80.000 kitap bulunduğu bilinmektedir (Burke, 2001, ss. 69-70; Smith, 1993, s. 33). Diğer bir deyişle, dünya üzerinde kitap sayısının artmasıyla kütüphane koleksiyonlarının genişlemesi arasında paralellik bulunduğu söylenebilir. Genel olarak ifade etmek gerekirse, baskı teknolojisinin 16. yüzyıldan bu yana gelişmesi sonucu, dünya çapında kitap basımında büyük bir artış görülmektedir. Kitaplar, hem konu hem de tasarım olarak çeşitlilik kazanmıştır. Görünüş olarak dikkat çeken kitaplara minyatür kitaplar, büyük boy kitaplar, ipek ciltliler, karton kapaklılar ve nadir baskılar örnek olarak gösterilebilir. Günümüzde çok çeşitli konularda kitaplar yayınlanmaktadır. Kabaca bir ayırım yapmak gerekirse bu kitapları romanlar ve roman olmayan kitaplar olarak sınıflanabilir. Dünyada kitap yayımında ABD, Rusya, Japonya, İngiltere, Almanya, Fransa gibi ülkeler ilk sıralarda yer almaktadır. Teknolojideki gelişmelere rağmen Türkiye’de gelişmiş ülkelere göre yayın sayısında ciddi bir artış bulunmamaktadır (Önen ve Türkyılmaz, 2011, ss. 2-3). Bununla birlikte, bilgi teknolojisinin gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan e-kitaba rağmen basılı kitap yayımcılığı varlığını sürdürmeye devam etmektedir.